نظامی این منظومه را در چهارچوب‌های زندگی خسرو در بزم شیرین، هنگام فرار از مقابل بهرام چوبینه و شب نشینی‌های آن دو با هم و غزل هر یک از کنیزان خسرو و شیرین و گفتگوی آن دو و سرود نکیسا و باربد، بیان می‌دارد.
نظامی از شاعرانی است که باید او را در شمار ارکان شعر فارسی و از
استادان مسلم این زبان دانست. وی از آن سخنگویانی است که مانند فردوسی و
سعدی توانست به ایجاد و تکمیل سبک و روشی خاص دست یابد. اگر چه
داستان‌سرایی در زبان فارسی به وسیله نظامی شروع نشده لیکن تنها شاعری که
تا پایان قرن ششم توانسته‌است شعر تمثیلی را به حد اعلای تکامل برساند نظامی است.